Frisselstein
Onder bewerking
Allerlei documenten worden hier weergeven welke betrekking hebben op het voormalig kasteel Frisselstein welk in 1810 is afgebroken en huize Frisselstein welk, na 1810, is gebouwd aan de voormalige Kerkstraat en in ca. 1960 is afgebroken.
Document plaatsbepaling kasteel Frisselstein
Document laatste bezitters Frisselstein
KASTEEL FRISSELSTEIN
Een bijdrage van Rolf Vonk
Al in 1649 was de Bossche geschiedschrijver Jacobus van Oudenhoven onder de inruk van het “Huys ofte Casteel, vermaert onder den naam ’t Huys te Vechel”. En nog steeds spreekt Frisselstein tot de verbeelding: zo heeft het zijn naam geleend aan de Veghelse
harmonie en aan de tennisclub. Hoewel het al 200 jaar geleden is gesloopt, blijft Frisselstein tot op de dag van vandaag voortleven. Het schilderij dat Henk van Eerd in 2013 aanbood aan de Heemkundekring Vehchele mag hier een voorbeeld van zijn.
DE FAMILIE VAN ERP, BOUWHEREN VAN FRISSELSTEIN.
De geschiedenis van het kasteel is nauw verweven met de familie Van Erp. Rond 1400 stond er op De Dungen langs de Aa een huis. Vrouwe Dirkske Goyarts van Erp, weduwe van Jacob van Nijnsel, verkocht dat huis in 1425 aan haar schoonzus vrouwe Heilwig Cnode. Zij was weduwe van Goyart van Erp van Middegaal. Hun zoon Goyart van Erp verbouwde het huis waarschijnlijk tot kasteel. Het kreeg zijn naam: Frissenstein. Dat betekent stein (=kasteel) van Frissen (=Godefridus), later Frisselstein. De nakomelingen
van Goyart van Erp gingen zich Van Frisselstein noemen.
EEN VERSTERKTE WONING.
In 1457 werd het huis van de familie Van Erp een ‘mansio’ of versterkt huis, genoemd. Dat
was een stenen woonhuis of woontoren, omgeven door een gracht. Die toren is op latere
prenten nog altijd duidelijk herkenbaar. Het kasteel lag strategisch nabij de Aa-brug en
bewaakte volgens 16e-eeuwse gegevens het verkeer op de landweg tussen Maastricht en
Den Bosch. Brug en kasteel maakten Veghel de “Sleutel tot Peelland”. Onder de familie
Van Erp en met name tijdens de Gelderse oorlogen maakte Frisselstein dan ook roerige
tijden door. Gelderse soldaten vielen regelmatig vanuit Grave de Meierij binnen. In 1479
en 1542 bedreigden ze het kasteel, maar wisten het niet te verwoesten.
EEN VEILIGE PLEK.
De Tachtigjarige Oorlog vormde opnieuw een spannende periode. De heren van Erp kozen
openlijk voor de katholieke Spaanse zijde. In 1582 verbrandde Staatse soldaten tijdens
hun brandtochten het dorp Veghel mét het kasteel Frisselstein. In die tijd diende het
kasteel met regelmaat als toevluchtsoord voor de Veghelse bevolking. Sterker nog,
boerensoldaten uit Veghel en Erp bewaakten in die periode het kasteel. In 1622 verlegden
de dorpsbewoners het riviertje Aa om een grotere vluchtschans te creëren bij het kasteel.
Ook in de Franse oorlogen werd het kasteel als schuilplaats voor de Veghelaren gebruikt.
De Staatse ingenieur Valentijn Klotz vereeuwigde tijdens één van de veldtochten in 1676
het “Casteel tot Vechel”.
EEN BUITENVERBLIJF.
In 1728 kocht Gerardus de Jong, sinds 1725 secretaris van Veghel en Erp en heer van Beek
en Donk, het kasteel. Hij liet het waarschijnlijk verbouwen tot het romantisch
buitenverblijf, zoals A. De Haen dat rond 1730 in twee pentekeningen vastlegde. Deze
romantische tekeningen tonen een buitenverblijf dat nog steeds gedomineerd wordt door
een stoere donjon, maar waarvan de verschillende laat-middeleeuwse aanbouwen
grotendeels zijn afgebroken of herbouwd in eenvoudiger vorm. Het stoere middeleeuwse
karakter is dan eigenlijk verdwenen.
AFBRAAK VAN HET KASTEEL.
Johan de Jong was de laatste die er rond 1791 woonde. Hij liet in 1794 een nieuw
herenhuis met de naam Frisselstein op de Hermey bouwen. Op dat herenhuis werden de
rechten van het kasteel gevestigd. In het kasteel was de brouwerij van Jan van de Laar. Ook
woonden er enkele arme mensen in de tochtige ruimtes. Het kasteel was toen slecht
onderhouden. Als het hard waaide, ontvluchtten de bewoners het kasteel. Ze waren bang
dat het zou instorten. In de periode 1808-1810 werd het kasteel in etappes afgebroken.
Met een deel van het puin werden de grachten gedempt. Brouwer Jan van de Laar
gebruikte de stenen voor de bouw van zijn nieuwe brouwerij Frisselstein in de huidige
Frisselsteinstraat.
WAAR STOND FRISSELSTEIN?
Onderzoek van Jan van Erp uit 2008 toont aan, dat het kasteel aan, en misschien
gedeeltelijk op, de tegenwoordige Frisselsteinstraat stond ter hoogte van het huidige
Werkplein Frisselstein. Met het schilderij van Henk van Eerd uit 2013 komt deze
verbeelding opnieuw tot leven.
Dit schilderij is geschilderd door Henk van Eerd, die het op 14 december 2013 heeft
aangeboden aan heemkundekring Vehchele